Le Chatelier İlkesi Nedir?

Le Chatelier İlkesi, kimyada dengedeki bir sisteme dışarıdan bir etkide bulunulduğunda, sistemin bu etkiyi azaltıcı yönde yeni bir denge hâli oluşturduğunu ifade eder. Bu ilke, 1884 yılında Fransız kimyager Henry Louis Le Chatelier tarafından geliştirilmiştir.

Le Chatelier İlkesi, dört temel değişkeni kapsar:

• Konsantrasyon: Reaksiyonda yer alan maddelerin miktarları.
• Sıcaklık: Gerçekleştiği ortamın sıcaklığı.
• Basınç: Gerçekleştiği ortamın basıncı.
• Hacim: Gerçekleştiği ortamın hacmi.

Bu değişkenlerden herhangi biri dengedeki bir sisteme değiştirildiğinde, sistem bu değişikliği azaltıcı yönde yeni bir denge hâli oluşturur.

Konsantrasyondaki Değişiklik

Bir kimyasal reaksiyonda dengedeki bir sisteme, bir madde eklendiğinde veya bir madde ortamdan uzaklaştırıldığında, sistem bu değişikliği azaltmak için dengeyi o maddeyi üreten yöne doğru kaydırır. Örneğin, aşağıdaki reaksiyonda dengedeki bir sisteme A eklendiğinde, sistem bu değişikliği azaltmak için A’yı tüketen yöne doğru kayacaktır.

A + B ⇌ C + D

Sıcaklıkta Değişiklik

Bir kimyasal reaksiyonda dengedeki bir sisteme sıcaklık eklendiğinde veya sıcaklık ortamdan uzaklaştırıldığında, sistem bu değişikliği azaltmak için dengeyi ısıyı tüketen yöne doğru kaydırır. Örneğin, aşağıdaki reaksiyonda dengedeki bir sisteme sıcaklık eklendiğinde, sistem bu değişikliği azaltmak için ısıyı üreten yöne doğru kayacaktır.

A + B ⇌ C + D + ısı

Basınçta Değişiklik

Bir kimyasal reaksiyonda dengedeki bir sisteme basınç uygulandığında veya basınç ortamdan uzaklaştırıldığında, sistem bu değişikliği azaltmak için dengeyi basıncı azaltan yöne doğru kaydırır. Örneğin, aşağıdaki reaksiyonda dengedeki bir sisteme basınç uygulandığında, sistem bu değişikliği azaltmak için basıncı artıran yöne doğru kayacaktır.

A + 2B ⇌ C + 2D

Hacimdeki Değişiklik

Bir kimyasal reaksiyonda dengedeki bir sisteme hacim eklendiğinde veya hacim ortamdan uzaklaştırıldığında, sistem bu değişikliği azaltmak için dengeyi hacmi azaltan yöne doğru kaydırır. Örneğin, aşağıdaki reaksiyonda dengedeki bir sisteme hacim eklendiğinde, sistem bu değişikliği azaltmak için hacmi artıran yöne doğru kayacaktır.

A + B ⇌ C + D

Le Chatelier İlkesi, kimya alanındaki birçok uygulamaya sahiptir. Örneğin, bu ilke kullanılarak, kimyasal reaksiyonların hızları ve verimleri kontrol edilebilir. Ayrıca, bu ilke kullanılarak, kimyasal reaksiyonların gerçekleşme yönleri belirlenebilir.

Örnek Uygulamalar

• Reaksiyon hızını kontrol etmek: Bir kimyasal reaksiyonun hızını artırmak için, reaksiyonda yer alan reaktiflerin konsantrasyonunu artırmak veya sıcaklığı yükseltmek mümkündür. Örneğin, bir fabrikada belirli bir kimyasal reaksiyonun hızını artırmak için, reaktiflerin konsantrasyonunu artırarak veya sıcaklığı yükselterek reaksiyonun hızını artırılabilir.
• Reaksiyon verimini artırmak: Bir kimyasal reaksiyonun verimini artırmak için, reaksiyonda istenilen ürünün konsantrasyonunu artırmak veya istenmeyen ürünlerin konsantrasyonunu azaltmak mümkündür. Örneğin, bir fabrikada belirli bir kimyasal reaksiyonun verimini artırmak için, istenilen ürünün konsantrasyonunu artırarak veya istenmeyen ürünlerin konsantrasyonunu azaltarak reaksiyonun verimini artırılabilir.
• Reaksiyon yönünü belirlemek: Bir kimyasal reaksiyonun gerçekleşme yönünü belirlemek için, reaksiyonda yer alan maddelerin konsantrasyonlarını, sıcaklığını, basıncını veya hacmini kontrol etmek mümkündür. Örneğin, bir fabrikada belirli bir kimyasal reaksiyonun gerçekleşme yönünü belirlemek için, reaksiyonda yer alan maddelerin konsantrasyonlarını, sıcaklığını, basıncını veya hacmini kontrol ederek

reaksiyonun gerçekleşme yönünü belirlenebilir.

KAYNAKLAR

• GCSE Chemistry – Le Chatelier’s Principle #50 (Higher Tier) – YouTube
• https://en.wikipedia.org/wiki/Le_Chatelier’s_principle