Ormanlarımızdaki Kanser

Mitoz bölünme; tek hücreli canlılarda üremeyi, çok hücreli canlılarda ise büyümeyi, gelişmeyi ve yenilenmeyi sağlayan yeni hücre oluşturma şeklidir. Mitoz bölünme sonucunda kromozom yapısı ve sayısı değişmez. Bu nedenle mitoz bölünmede genetik bilgi doğrudan yavru hücrelere aktarılır. Mitoz bölünme sonucu genetik bilgisi tamamen ana hücreninkiyle aynı DNA’ya sahip iki yavru hücre oluşur. Bu iki yeni hücre oluşuncaya kadar geçen zaman aralığında gerçekleşen ve birbirini takip eden olaylar bütününe hücre döngüsü denir.

Şekil 1.Mitoz bölünme

Kanser ise bir organ veya dokudaki hücrelerin kontrolsüz olarak bölünüp çoğalmasıdır. Kanserli hücreler, DNA’ daki hasardan dolayı oluşur. Hücrenin normal yaşam döngüsü sırasında DNA’ da hasar oluşursa hücre bunu ya onarır ya da ölür. Kanser hücrelerinde; hasarlı DNA onarılamaz, hücre döngüsünün kontrolü bozulur.

Çok hücreli organizmalarda hücre çoğalmasını ve farklılaşmasını düzenleyen mekanizmalarda ortaya çıkan problemler, hücrelerin ve hücre gruplarının kontrolsüz olarak çoğalmasına ve büyümesine yol açabilir. Tümör oluşumuna ve kansere sebep olan bu durum bitkilerde de ortaya çıkabilir.

Metastaz kanser hücrelerinin kan dolaşımı ve lenf kanalları yoluyla taşınarak vücudun farklı bölümlerindeki dokulara yayılması olarak tanımlanabilir. Bitkilerdeki tümörler, hayvanlardaki kadar zararlı değildir. tümörlerin farklı dokulara yayılmamasının nedeninin bitki hücrelerinde bulunan, ancak hayvan hücrelerinde bulunmayan hücre duvarıdır. Bu duvar, hücrelerin hareketini önler ve böylece kanserli dokunun zararlı bir hale gelmesini engeller. Bitkilerdeki tümörler çoğunlukla hastalık yapıcı etkenler (örneğin virüs, bakteri, mantar) nedeniyle ortaya çıkar. Çünkü patojenler bitki DNA’ sında mutasyona sebep olabilir. Hayvanlardaki tümör kaynakları ile bitkilerdeki tümör kaynakları her zaman birebir aynı değildir. Örneğin; hayvanlarda ve insanlarda tümörler genellikle mutasyonların veya bazı kimyasalların hücre bölünme döngüsünü bozmasından kaynaklanırlar. Duruma bağlı olarak bu tümörler, kanserli dokular oluştururlar ve organizmaya zarar verirler. Bitkilerde de bu şekilde tümör oluşumu görülebilse de, onlarda bu istenmeyen yapıların sebebi genellikle bir başka canlı olmaktadır. Agrobacterium cinsi bakteriler gibi…

Bitkilerin bu tür tümörlerden daha az etkilenmesinin bir diğer nedeniyse, organ seviyesindeki özelliklerinin hayvanlardan oldukça farklı olmasıdır. Örneğin bitkilerin çoğu zaman “hayati organları” bulunmaz. Hayvanlarda ise kalp, beyin, karaciğer gibi dokular zarar gördüğünde, önüne geçilmesi çok zor (hatta sıklıkla olanaksız) sorunlar ortaya çıkar. Bitkiler çok daha esnektirler ve eğer bir bölgeleri sıkıntılıysa, ondan bir diğer kopya yaratma ve yaşama devam etme imkanları vardır.

Şekil 2. Ağaçlarda tümör örneği

Şekil 3. Ağaçlarda tümör örneği

KAYNAKLAR
Şekil 1: https://cdn.the-scientist.com/asse
Kapak Resmi: https://www.istockphoto.com/tr
Şekil 2. https://bilimgenc.tubitak.gov.tr/makale/bitkiler-kanser-olur-mu
Şekil 3. https://evrimagaci.org/bitkiler-kanser-olur-mu-bitkiler-tumorler-gen-hirsizi-bakteriler-yatay-gen-transferi-ve-evrim-3244
İçerik: https://bilimgenc.tubitak.gov.tr/makale/bitkiler-kanser-olur-mu
İçerik: https://ogmmateryal.eba.gov.tr/panel/upload/pdf/wk5l1hy55oq.pdf