PERİYODİK SİSTEM

Periyodik sistem nedir?

Periyodik sistem, elementlerin kimyasal ve fiziksel özelliklerine göre düzenli bir şekilde sıralandığı bir tablodur. Elementler, artan atom numarasına göre sıralanır ve belirli periyodik özelliklere göre gruplandırılır. Bu sistem, elementler arasındaki benzerlikleri ve farklılıkları ortaya koyarak kimyasal davranışlarını anlamamıza yardımcı olur.

Periyodik Sistemin Yapısı

Periyotlar: Yatay sıradaki elementlerdir. Her periyot, soldan sağa doğru elementlerin atom numaralarının artmasıyla ilerler. 7 tanedir.

Gruplar: Dikey sıradaki elementlerdir. Aynı gruptaki elementlerin dış elektron dizilimleri benzerdir, bu nedenle kimyasal özellikleri de birbirine benzerdir. Gruplar; 1’den 18’e kadar numaralandırılmıştır. (IUPAC’a göre). A grupları(baş gruplar) ve B grupları (geçiş elementleri) olarak başka bir sınıflandırma da bulunmaktadır.

Önemli Gruplar:

Alkali Metaller (1. Grup): Hidrojen hariç bu gruptaki elementler çok reaktiftir ve genellikle suda şiddetli reaksiyon gösterirler.

Toprak Alkali Metaller (2. Grup): Alkali metallere göre daha az reaktiftirler.

Geçiş Metalleri (3-12. Gruplar): Çoğu metalik özellik gösteren elementlerdir ve endüstride sıkça kullanılırlar.

Halojenler (17. Grup): Çok reaktif ametaller olup, bileşikler oluşturma eğilimindedirler.

Soygazlar (18. Grup): Kimyasal olarak neredeyse tepkimeye girmeyen, asal gazlardır.

Periyodik sistemin tarihçesi nedir?

Erken Dönem Çalışmalar (18. Yüzyıl): 18. yüzyılın sonlarında, kimyagerler elementlerin özelliklerini ve bileşiklerini incelemeye başladılar. Antoine Lavoisier, 1789’da bilinen elementleri metal ve ametal olarak iki ana gruba ayıran ilk bilim insanıydı.

Döbereiner’in Üçlüler Yasası (1817-1829): Johann Wolfgang Döbereiner, 1817’de bazı elementlerin kimyasal özelliklerinin benzer olduğunu fark etti. Örneğin lityum, sodyum ve potasyum gibi elementler benzer kimyasal davranışlara sahipti. Döbereiner bu gruplara “üçlüler” adını verdi.

Newlands’in Sekizliler Yasası (1864): John Newlands, 1864’te elementleri artan atom ağırlıklarına göre sıraladı ve her sekizinci elementin kimyasal özelliklerinin birbirine benzediğini gözlemledi. Bu düzenlemeye “sekizliler yasası” (Law of Octaves) adını verdi. Ancak, bu model sadece hafif elementler için geçerliydi ve bilim dünyasında geniş kabul görmedi.

Mendeleyev’in Periyodik Tablosu (1869): Dmitri Mendeleyev, 1869’da elementleri atom ağırlıklarına göre düzenleyerek modern periyodik sistemin temelini attı. Mendeleyev, elementleri artan atom ağırlıklarına göre dizdiğinde belirli periyodik özelliklerin tekrar ettiğini fark etti. Mendeleyev’in tablosu, o zamana kadar keşfedilmemiş bazı elementler için boşluklar bırakarak, bu elementlerin varlığını ve özelliklerini öngörmesine olanak sağladı. Bu öngörüleri daha sonra doğrulandığında, Mendeleyev’in periyodik cetveli büyük bir başarı kazandı.

Moseley ve Atom Numaraları (1913): 1913’te Henry Moseley, elementlerin atom ağırlıkları yerine atom numaralarına göre sıralanması gerektiğini buldu. Moseley, X-ışını spektroskopisi kullanarak, elementlerin kimyasal özelliklerinin atom numaralarıyla ilişkili olduğunu gösterdi. Bu keşif, periyodik sistemin daha doğru bir şekilde düzenlenmesine yol açtı ve Mendeleyev’in tablosundaki bazı anormallikleri düzeltti.

Modern Periyodik Cetvel: Modern periyodik tablo, elementlerin atom numaralarına göre sıralandığı ve yatay satırlar (periyotlar) ile dikey sütunlar (gruplar) şeklinde düzenlendiği sistemdir. Bu sistem, elementlerin kimyasal ve fiziksel özelliklerinin periyodik bir şekilde tekrarlandığını gösterir. Moseley’in çalışmasıyla kesinlik kazanan periyodik cetvel, o zamandan beri bilimsel gelişmeler ışığında güncellenmeye devam etmektedir.

Yeni Elementlerin Keşfi ve Güncel Periyodik Tablo: 20. ve 21. yüzyıllarda periyodik tabloya yeni elementler eklenmeye devam etti. Özellikle laboratuvar ortamında sentezlenen süper ağır elementlerle tablo genişledi. Günümüzde periyodik tabloda 118 element bulunmaktadır. Son olarak keşfedilen elementler arasında Oganesson (Og, atom numarası 118) yer almaktadır.

KAYNAKLAR:

https://bikifi.com/biki/periyodik-sistem-tarihce-ve-ozellikler

https://www.dersdoktoru.com/ders-notlari/periyodik-tablo-ve-ozellikleri